W piątek 28 listopada minął dokładnie rok od nagłego zawieszenia programu „Czyste Powietrze”. Rok później program znajduje się w ogniu krytyki, choć jak przekonuje NFOŚiGW, w tym czasie wypłacono rekordowe pieniądze w skali całego programu.
Pod koniec listopada ubiegłego roku, bez żadnej zapowiedzi, zawieszono działanie programu „Czyste Powietrze”. Przerwa służyć miała wypracowaniu lepszych zasad, po to by ograniczyć nadużycia, a także rozliczeniu wniosków których tysiące zalegało na biurkach Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Od tamtego czasu minął rok, sprawdzamy więc jak dziś wygląda program dofinansowań do termomodernizacji.
Nowe zasady w „Czystym Powietrzu” i statystyki programu
Program ponownie ruszył 31 marca. Można było odtrąbić połowiczny sukces, bo rzeczywiście udało się wypracować nowe zasady, w których najważniejszymi zmianami były:
obowiązkowy audyt energetyczny przed rozpoczęciem inwestycji oraz świadectwo energetyczne po jej zakończeniu;
wymóg posiadania tytułu własności przez minimum 3 lata przed złożeniem wniosku, za wyjątkiem dziedziczenia;
wprowadzenie roli operatorów;
limity dotacji na urządzenia, usługi i materiały;
zmiana kryterium dochodowego dla podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania.
Więcej o zmianach w regulaminie programu.
Zainteresowanie dotacjami spadło
Wprowadzone zmiany już na wstępie wykluczyły niektóre kategorie produktów, które były elementem termomodernizacji, jak np. okna dachowe. W tym przypadku cena okna dachowego znacznie przekracza limit dotacji obowiązujący dla okien. Zmianie uległy również definicje efektywnych źródeł ciepła, od pewnego czasu dofinansowywane nie są urządzenia korzystające z gazu, a niedługo to samo się z piecami na pellet.
A jak beneficjenci zareagowali na wznowienie programu „Czyste Powietrze”? Wydawałoby się, że ilość termomodernizacji, które skumulowały się podczas okresu zawieszenia programu ponownie zablokują Wojewódzkie Fundusze. Jednak nic takiego się nie stało, zainteresowanie programem wyraźnie spadło. Podobnie jak zaufanie beneficjentów do wykonawców, za sprawą nagonki NFOŚiGW, które za zamieszanie wokół programu obwiniają nieuczciwych przedsiębiorców, pomimo że ilość wniosków zgłoszonych do prokuratury nie przekracza 1 proc. ogółu (ponadto ponad 900 osób, zostało wezwanych do oddania dotacji na łączną kwotę 35 mln zł). W tym samym czasie spadło zaufanie wykonawców, którzy nie dość, że czekają po kilkanaście miesięcy na wypłatę środków za wykonane prace, to jeszcze są wrzucani do jednego worka z oszustami. Widać to po liczbie wniosków, w okresie marzec-październik złożonych zostało nieco ponad 40 tysięcy wniosków. W poprzednich latach w analogicznych czasie składano odpowiednio: 182,3 tys. (2024 r.), 132,1 tys. (2023 r.), 97,6 tys. (2022 r.) oraz 113 tys. (2021 r.).
Funkcja operatora w programie „Czyste Powietrze” dla wybranych
Obecny poziom zainteresowania programem jest tym bardziej rozczarowujący, co widać po liczbach, w okresie 2023-2024 udało się upowszechnić program, w czym była duża rola wykonawców, będących doradcami beneficjentów. Niewiele wskazuje na to, żeby ta tendencja miała się odwrócić. Być może pomogło by w tym uwolnienie funkcji operatora, jednak jak niedawno powiedziała Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes zarządu NFOŚiGW, Fundusz nie bierze pod uwagę wariantu, w którym operatorami mogliby być doradcy, wykonujący pracę w ramach „Czystego Powietrza”. Funkcję operatora, który ma możliwość pozyskać nawet 100 proc. prefinansowania dla najuboższych mieszkańców, mogą mieć jedynie doradcy z ramienia gminy lub Wojewódzkich Funduszy.
Z negatywną oceną reform i samego programu nie zgadza się Narodowy Fundusz. Jak informują, wypłaty w programie „Czyste Powietrze” przekroczyły 10 mld zł w okresie od początku 2024 roku do połowy października 2025 roku. To najwyższy wynik w historii programu i więcej niż w pięciu poprzednich latach łącznie.
To prawda, łącznie od startu programu we wrześniu 2018 roku wypłaconych zostało niemal 18,5 mld zł, z czego ponad 10,2 mld zł wypłacono w latach 2024–2025. Przy czym gros tych wypłat dotyczyło wniosków z lat poprzednich, co tylko potwierdza jaką popularność w pewnym momencie osiągnął program.
Apel samorządowców i protesty wykonawców
Swoje spostrzeżenia i uwagi dotyczące wad programu mają również wykonawcy i samorządy. Organizacje zrzeszające samorządy wystosowały do premiera Donalda Tuska apel o wprowadzenie skutecznych rozwiązań finansowych wspierających wymianę przestarzałych kotłów grzewczych i ocieplanie budynków.
W apelu skierowanym do rządu samorządy domagają się m.in.: ograniczenia biurokracji i przyspieszenia procedur programu Czyste Powietrze, ujednolicenia zasad w całym kraju, pełnej informatyzacji programu, odblokowania mechanizmów finansowych umożliwiających dostęp do wsparcia osobom o niższych dochodach oraz zwiększenia zaufania mieszkańców do programu.
Dodatkowo zauważają, że wobec słabnącego zainteresowania programem koniecznym będzie ograniczenie etatów ekodoradców, zatrudnionych specjalnie z myślą o obsłudze programu „Czyste Powietrze”.
Apel do premiera podpisało sześć organizacji samorządowych, w tym Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych, Związek Miast Polskich, Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski, Stowarzyszenie Metropolia Krakowska oraz Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce.
Dosadniej swoje zdanie o funkcjonowaniu programu wyrażają przedsiębiorcy, którzy wykonują zadania związane z termomodernizacją. Wielu z nich potraciło płynność finansową w oczekiwaniu na wypłatę dofinansowania już po zakończonych pracach. Bardzo często zaległości te sięgają nawet kilkunastu miesięcy, co przy kilku prowadzonych termomodernizacjach może doprowadzić do upadłości. Od wielu miesięcy protestują na ulicach całej Polski pod siedzibami Wojewódzkich Funduszy, a także pod sejmem, jednak do dzisiaj nie otrzymali oni pomocy, ani żadnych konkretnych terminów, w których mogą spodziewać się zapłaty za wykonaną pracę. W ostatnim czasie ministerstwo środowiska i klimatu przyjęło projekt ustawy mającej pomóc beneficjentom poszkodowanym przez nierzetelne firmy. Pytanie czy podobne rozwiązanie będzie dedykowane poszkodowanym wykonawcom?
Zobacz również
Mercor zmienia się w mcr
Notowana na GPW Grupa Mercor oficjalnie działa już pod nową nazwą mcr. Zmiana firmy została zarejestrowana w listopadzie br.
AGC notuje wzrost zysku po trzech kwartałach
AGC podsumowało trzy kwartały bieżącego roku. Spółka odnotowała spadek w wartości sprzedaży, natomiast wzrósł zysk operacyjny.
Vivento rozwija zaplecze logistyczno-szkoleniowe
Vivento uruchamia nowe centrum logistyczno-szkoleniowe i łącznik między magazynem a produkcją, zwiększając potencjał operacyjny firmy.