Istnieje bogata oferta wkrętów niezbędnych do produkcji okien i drzwi oraz nie mniej liczna grupa elementów mocujących potrzebnych do solidnego osadzania stolarki. W całej ich rozmaitości niełatwo się zorientować, dlatego wyjaśniamy, które do czego służą.
Okna i drzwi produkuje się z PCW, drewna lub aluminium. Każdy z tych materiałów wymaga specyficznych łączników stosowanych na etapie produkcji. Do wykonania jednego okna potrzeba co najmniej kilkudziesięciu wkrętów. Muszą mieć one wymiary dobrane do wymogów nowoczesnych maszyn montażowych. Różne są też elementy kotwiące używane do osadzania okien w ścianach, a tu sporo zależy od konstrukcji przegrody i założeń montażowych.
Wkręty do produkcji stolarki z PCW i aluminium
Jedne używane są do łączenia tworzywa z tworzywem, inne do scalania tworzywa z metalowymi wzmocnieniami i okuciami. Wszystkie to wkręty do stali, z łbami stożkowymi, walcowymi, rzadziej płaskimi, mającymi gniazda krzyżakowe lub torx. Długość wkrętów dobiera się do rodzaju profili. Przeważnie mają 16 lub 19 mm przy średnicy 3,6 mm.
Do mocowania słupków stałych w oknach stosowane są wkręty grubsze: średnica 4,8 mm i dłuższe – 100 lub 120 mm, natomiast stalowe wzmocnienia profili komorowych łączy się z PCW samonawiercającymi ze stali ocynkowanej.
Do łączenia okuć z ramami i skrzydłami używane są samogwintujące lub samonawiercające wkręty o stożkowych łbach. Droższe mają zmienną geometrię gwintu. W pobliżu łba znajduje się wówczas od 3 do 8 żeberek hamujących prędkość wkręcania, co ma chronić delikatne profile przed zniszczeniem. Pozostała część gwintu jest standardowa.
Czasem osadza się więcej niż jedną ościeżnicę obok siebie, tworząc zestawienia, np. łączy się ościeżnicę okna z ościeżnicą drzwi balkonowych. W przypadku profili z PCW lub aluminium potrzebne są do tego wkręty z czubkiem samonawiercającym. Dobrze, gdy mają gwint o zredukowanej długości, co pozwoli wzajemnie dociągać oba łączone elementy, a jeszcze lepiej, gdy będzie to gwint niepełny z długim, niegwintowanym trzonem. Najlepsze będą z łbami płasko-stożkowymi, bo umożliwią zamaskowanie ich plastikową zaślepką. Do mocowania zestawień o konstrukcji z PCW wykorzystywane są wkręty długości 55, 65, 75 lub 90 mm, o średnicy 4,8 lub 5,5 mm.
W produkcji stolarki z PCW i aluminium używa się też są wkrętów do profili wciskanych, czyli dociskowych. Wspomnieć też należy o wkrętach do mocowania klamek. To tak zwane wkręty oliwkowe, ze stożkowym łbem i gniazdem krzyżakowym. Wyposażone są w czop ułatwiający naprowadzenie mocowania.
Wkręty do produkcji stolarki z drewna
Przede wszystkim są to wkręty do okuć i akcesoriów, wiele elementów konstrukcyjnych jest bowiem łączonych na klej. Okuciowe zakończone są szpicem i mają niski moment obrotowy wkręcający. Geometria gwintów zapobiega pękaniu drewna i umożliwia wkręcanie blisko krawędzi. Do mocowania słupków i ślemion okiennych używane są wkręty z niepełnym gwintem, dobrze dociągające jeden element do drugiego.
Producenci stolarki drewnianej wykorzystują zazwyczaj samonawiercające wkręty do drewna, które różnią się od tych do metalu geometrią gwintu. Najlepsze z nich to łączniki ze stali nierdzewnej, odporne na garbniki zawarte w niektórych gatunkach drewna. Niektóre mają dodatkową powłokę ochronną zabezpieczającą przed szkodliwymi czynnikami atmosferycznymi. Takie wkręty stosuje się między innymi do mocowania listew przyszybowych.
Wkręty do stolarki drewnianej mają często pod łbami żeberka blokujące zapobiegające zbytniemu przekręceniu wkręta i uszkodzeniu jego łba. Łączenie okien drewnianych w zestawy odbywa się przy użyciu wkrętów ze stali węglowej i nierdzewnej. Przy produkcji drzwi o konstrukcji drewnianej przydatne mogą się okazać specjalne wkręty do łączenia płyt drewnopochodnych ze sobą i z drewnem litym. Mają na części trzpienia gwint gwiaździsty.
Łączniki do osadzania ościeżnic
Do osadzania ościeżnic używa się chętnie samogwintujących wkrętów ościeżnicowych. Są one też wykorzystywane do mocowania kotew płaskich łączących ościeżnice z podłożem. Nadają się zarówno do podłoży mineralnych (beton, cegła, kamień, beton komórkowy, silikat itp.), jak i do konstrukcji drewnianych. Nie wymagają stosowania kołków rozporowych, co przyśpiesza pracę, a brak efektu rozprężania się pozwala stosować je w niewielkiej odległości od krawędzi otworu. Wkręty takie można wykręcić w celu skorygowania ustawienia ościeżnic, bez uszkadzania materiału.
Wkręty ościeżnicowe to przeważnie ocynkowane łączniki stalowe. Mają łeb stożkowy płaski, z nacięciem krzyżakowym lub torx. Ich średnica wynosi 7,5 mm, a długość mieści się w przedziale 52-372 mm. Gwint jest jednorodny na całej długości. Bywa, że mają gwint z nacięciem, co gwarantuje szczególnie pewne i trwałe zakotwienie w murze. Nie są to wkręty samonawiercające, więc trzeba je umieszczać w otworach. Stosowane są do różnych rodzajów podłoży mineralnych i do stolarki drewnianej, aluminiowej i z PCW.
Płaskie kotwy to z kolei elementy pośrednie stosowane wtedy, gdy okno lub drzwi mają być zainstalowane w ścianie trójwarstwowej. Mocuje się je wkrętami samonawiercającymi do ościeżnic (lub jeden koniec kotwy osadza się przez zakleszczenie w rowku znajdującym się w zewnętrznej ściance profilu ościeżnicy), a wkrętami ościeżnicowymi – do muru. Pozwalają więc umieścić ościeżnicę w linii ocieplenia. Kotwy płaskie są też polecane do ciemnych okien z tworzywa, bo są one bardziej podatne na odkształcenia niż jasne, a kotwy pozwalają kompensować naprężenia.
Do ościeżnic okiennych i drzwiowych chętnie wykorzystuje się też dyble stalowe. To gwintowane śruby połączone ze stalowymi tulejami. Umieszcza się je w otworach nawierconych w ościeżnicy i murze, a następnie dokręca. Są polecane tam, gdzie wymagany jest szczególnie solidny montaż, w tym do osadzania wielkich okien tarasowych.
Można także użyć standardowych wkrętów z plastikowymi kołkami rozporowymi dostosowanymi do materiału ściennego. Inne potrzebne będą do betonu komórkowego, zwykłego betonu, bloczków silikatowych lub pustaków.
Do montażu okien w konstrukcji drewnianej stosowane mogą być również długie wkręty do drewna z łbami stożkowymi, walcowanymi lub sześciokątnymi.
Ciekawym produktem jest łącznik ościeżnicowy złożony z tulei składającej się z przechodzącego przez nią i obracającego się swobodnie trzpienia gwintowanego. Tuleja kotwi się w ościeżnicy, a trzpień w podłożu. Można także kupić same gwintowane tuleje ościeżnicowe i stosować je z typowymi wkrętami ościeżnicowymi.
Produktem sprzedawanym z wkrętami są plastikowe zaślepki maskujące miejsce mocowania. Ich kolor dobiera się do barwy ościeżnic. Do łączenia okien od kątem prostym (okna narożne) polecane są popularne meblowe wkręty typu konfirmat.
Zamawiając łączniki do montażu okien, nie można zapomnieć o parapetach – do ich osadzania także są przeznaczone specjalne wkręty ze stali nierdzewnej, w tym również burnirowane.
Konsole do okien
Ciepły montaż okien wymaga wysunięcia ościeżnicy tak, by w całości lub częściowo znalazła się poza licem ściany, a później została otoczona materiałem termoizolacyjnym zastosowanym do ocieplania domu od zewnątrz. W tym celu stosuje się przeznaczone do tego systemy. Niektóre zakładają wykorzystanie stalowych konsoli podpierających – dolnych i bocznych. Dobierane są każdorazowo do wymiarów okien i zaleceń producenta stolarki. Dotyczy to także łączników, którymi są przytwierdzane do muru, i tych, którymi ościeżnica mocowana jest do konsoli. Pierwsze to takie same wkręty, jakich używa się do mocowania ościeżnic w murze, drugie to wkręty dobrane do materiału ościeżnicy. Konsole pozwalają osunąć ościeżnicę na 10-17 cm od ściany. Uzupełnieniem konsoli w takich systemach bywają kotwy płaskie lub kątowniki ze stali ocynkowanej, z wykonanymi fabrycznie otworami montażowymi. Służą stabilizacji bocznych i górnych elementów ościeżnic. Stosuje się do nich takie same łączniki jak do konsoli.
Oznaczenia wkrętów
Oto najczęściej stosowane oznaczenia, którymi posługują się producenci łączników do opisania ich cech.
- A2 i A4 – stal nierdzewna
- A2L – stal nierdzewna z antykorozyjną warstwą pasywacyjną w kolorze żółtym
- A3J – stal nierdzewna z antykorozyjną warstwą pasywacyjną w kolorze srebrnym
- A2J – stal nierdzewna ocynkowana w kolorze białym
- A3L – stal nierdzewna ocynkowana w kolorze żółtym
- A3K – stal nierdzewna ocynkowana w kolorze niebieskim
- T – łeb z gniazdem typu torx
- PH – łeb z gniazdem krzyżykowym
- PZ – łeb z gniazdem pozidriv
- SL – łeb z gniazdem rowkowym
- FBS – łeb stożkowo-soczewkowy
- K – gwint na części długości trzpienia
- D – gwint na całej długości trzpienia
Wkręty z powłokami
Ochronę antykorozyjną wkrętów zapewniają powłoki. Najbardziej typowa to ocynk – biały lub żółty. Preparaty do pasywacji na kolor biały i biało-niebieski zawierają m.in. chrom trójwartościowy Cr III, kobalt dwuwartościowy i kwas szczawiowy. Pasywacja na kolor żółty z udziałem chromu Cr III zawiera oprócz tego pierwiastka sole z grupy żelazowców oraz tytanowców i wanadowców.
Branża okienna wycofuje się z używania wkrętów pasywowanych Cr VI. Sześciowartościowy chrom jest bowiem silnie toksyczny, rakotwórczy i niebezpieczny dla środowiska. Aby wkręty były jeszcze bardziej odporne na korozję producenci zapewniają im pogrubioną powłokę z Cr III wraz z warstwą lakieru. Czarne wkręty to z kolei wkręty fosfatyzowane. Można też natknąć się na wkręty burnirowane, czyli brązowione.
Co przesądza o jakości wkrętów?
To jedno z najczęściej zadawanych pytań przez producentów okien i drzwi. Jak tłumaczy dr inż. Wojciech Piątkowski de Grzymała z firmy Astra Trade, na jakość wkrętów wpływa wiele czynników – kluczowe jest przede wszystkim określenie ich przeznaczenia. W przypadku stolarki otworowej wyróżnia się trzy główne grupy: wkręty do PCW, aluminium oraz drewna. Każda z nich ma inne wymagania techniczne i użytkowe.
1. Do produkcji okien z PCW stosuje się wkręty:
- łączące profile PCW ze stalowym wzmocnieniem. O ich jakości świadczy m.in. szybkość wprowadzania w materiał. Generalnie ocenia się, że czas wkręcania 1 sztuki nie powinien być dłuższy niż 1-1,5 s. Gniazdo Ph2 powinno być możliwie „luźne”, aby przy zszywaniu obu materiałów nie następowało ich podnoszenie;
- do montażu okuć używane są wkręty z ostrym szpicem. Tu oprócz czasu wkręcania liczy się siła, jakiej należy użyć (ma to szczególne znaczenie przy wkręcaniu ręcznym i półautomatycznym). Niezależnie od tego bardzo istotny jest również kształt główki wkręta i jego wykończenie, ponieważ wkręty okuciowe będą widoczne w oknie. Główki wkrętów okuciowych zwykle mają kształt niwelujący błędy montażowe przy pomniejszonej główce dla jej licowania w okuciu. Dla pracownika montującego okna istotne jest też wykonanie gniazda PH2 w główce, bo powinno ono być możliwie ciasne i głębokie, dla minimalizacji zużycia bitów i uszkodzeń gniazd;
2. Do produkcji okien aluminiowych używa się wkrętów ze stali nierdzewnej. Są to blachowkręty z główką walcową lub stożkową bez wiertła. W ich przypadku istotne są dokładność gwintu i wielkość główki. Do łączenia profili aluminiowych używa się często blachowkrętów samowiercących (z wiertłem) – z hartowanej stali węglowej.
3. Do okien i drzwi z drewna wybiera się wkręty z głęboko walcowanym gwintem, bo od niego zależy siła utrzymania w drewnie. Ważne jest ponadto, aby gwint zaczynał się możliwie od samego szpica, bo to decyduje o szybkości i łatwości rozpoczęcia wkręcania. Do przykręcania okuć do okien i drzwi drewnianych powinny być używane wkręty o średnicy 4 mm i specjalnie pomniejszonej główce dla licowania ich w okuciu.
4. Do montażu okien z PCW w murze stosuje się specjalne wkręty do betonu lub pełnej cegły o średnicy 7,5 mm. W wypadku ściany z betonu porowatego lub cegieł i pustaków typu kratówki należy używać tych samych wkrętów, ale o zwiększonej długości. Mają one główkę stożkową, na którą można założyć estetyczną plastikową zaślepkę w kolorze ramy okna. Te same okna można również montować dyblami rozprężnymi stalowymi (łączniki do ościeżnic) o średnicy 10 mm, na które także można założyć estetyczną plastikową zaślepkę. Innym sposobem montażu okien jest stosowanie kotew z giętej blachy stalowej ocynkowanej, które mocuje się do muru przy pomocy krótkich wkrętów o średnicy 7,5 mm lub kołków ramowych nylonowych.
5. Do montażu okien i drzwi drewnianych do muru stosuje się takie same wkręty o średnicy 7,5 mm, jednak z małą cylindryczną główką, która chowa się w drewnie ościeżnicy okna lub pod uszczelką gumową ościeżnicy drzwi.
6. Do montażu okien aluminiowych stosowane są często kołki ramowe nylonowe z wkrętem stalowym o odpowiednio dobranej długości i średnicy zależnej od masy całego okna.