Nowelizacja Prawa budowlanego z listopada 2025 r. wprowadza szerokie ułatwienia dla inwestorów, a kluczowym rozwiązaniem jest uproszczona legalizacja samowoli budowlanej. Skrócenie okresu kwalifikującego obiekt do 10 lat oraz rezygnacja z opłaty legalizacyjnej mają umożliwić zalegalizowanie tysięcy istniejących budynków i znacząco ograniczyć biurokrację.
Uproszczona ścieżka legalizacji samowoli budowlanej
Nowelizacja ustawy Prawo budowlane, uchwalona przez Sejm 14 listopada 2025 r., wprowadza istotne ułatwienia dla inwestorów, którzy chcą zalegalizować samowole budowlane. Zmiana może dotyczyć nawet kilkudziesięciu tysięcy budynków, a jej głównym celem jest deregulacja i bardziej praktyczne podejście do istniejącej zabudowy, w tym do inwestycji z istotnymi odstępstwami od zatwierdzonego projektu lub pozwolenia na budowę (tzw. żółta kartka – ostrzeżenie zamiast natychmiastowego wstrzymania prac).
Co zmienia nowela?
Nowelizacja wprowadza szereg zmian, które mają usprawnić i uprościć proces legalizacji samowoli budowlanych. Najważniejsze z nich to:
Oto najbardziej istotne zmiany w procedurze uproszczonej legalizacji:
- Okres kwalifikujący: uproszczona procedura jest dostępna, jeśli od zakończenia robót budowlanych minęło co najmniej 10 lat (wcześniej było to 20 lat). Dotyczy to zarówno obiektów wzniesionych bez wymaganego zgłoszenia lub pozwolenia, jak i tych zrealizowanych z istotnymi odstępstwami od zatwierdzonego projektu, mimo formalnego dopełnienia procedur.
- Warunki i wymagania: inwestor musi przedłożyć ekspertyzę techniczną potwierdzającą, że obiekt nie stanowi zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz nadaje się do bezpiecznego użytkowania w dotychczasowym lub planowanym zakresie. Nie wymaga się natomiast sprawdzania zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (MPZP), decyzją o warunkach zabudowy czy pełnymi przepisami techniczno-budowlanymi.
- Opłaty: w trybie uproszczonym nie pobiera się opłaty legalizacyjnej, co stanowi znaczącą różnicę w porównaniu ze standardową procedurą.
- Zakres: nowelizacja rozszerza katalog inwestycji możliwych do realizacji na podstawie zgłoszenia zamiast pozwolenia na budowę, co pośrednio ułatwia legalizację starszych obiektów.
Etap legislacyjny i termin wejścia w życie
Projekt nowelizacji został przyjęty przez Radę Ministrów, a w listopadzie 2025 r. uchwalony przez Sejm i skierowany do Senatu. Wejście w życie przewidziano na 14 dni od publikacji w Dzienniku Ustaw, co oznacza, że przepisy zaczną obowiązywać pod koniec listopada lub na początku grudnia 2025 r. Zmiany stanowią element szerszej reformy Prawa budowlanego, której celem jest redukcja biurokracji i liczby sporów administracyjnych.
Dlaczego warto skorzystać z nowych zasad legalizacji?
Wprowadzone zmiany odpowiadają na rosnące zapotrzebowanie – w Polsce z roku na rok legalizuje się coraz więcej samowoli budowlanych, a skrócenie okresu kwalifikującego do 10 lat obejmie tysiące istniejących obiektów.
Osoby zainteresowane skorzystaniem z uproszczonej procedury powinny skontaktować się z lokalnym organem nadzoru budowlanego, ponieważ zakres wymaganych dokumentów i sposób postępowania mogą zależeć od indywidualnych okoliczności konkretnej sprawy.
Warto podjąć próbę legalizacji jak najwcześniej, aby nadać inwestycji pełnoprawny status i uniknąć kosztów kar administracyjnych czy ryzyka nakazu rozbiórki.