Państwowa Inspekcja Pracy zajmuje się m.in. kontrolą przestrzegania przepisów prawa pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia. Co najczęściej sprawdza PIP i jakie mogą być konsekwencje takiej kontroli?
Uprawnienia do kontroli Państwowej Inspekcji Pracy wynikają z Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589).
Co najczęściej kontroluje PIP?
- legalność zatrudnienia,
- czas pracy,
- wykorzystanie urlopów wypoczynkowych,
- naliczenia wynagrodzeń,
- uprawnienia rodzicielskie,
- przestrzeganie przepisów RODO,
- warunki bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kto może przeprowadzać kontrolę?
Uprawnienia do przeprowadzenia kontroli posiada inspektor PIP posługujący się ważną legitymacją służbową i imiennym upoważnieniem wystawionym przez Głównego lub Okręgowego Inspektora Pracy – dotyczy to tylko podmiotów działających na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Upoważnienie powinno zawierać m.in. informację o podstawie prawnej, dane kontrolera (w tym imię i nazwisko, stanowisko itp.), zakres przedmiotowy kontroli oraz datę rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli.
Inspektora Pracy nie dotyczy przepustka, żeby mógł wejść na zakład pracy i się po nim poruszać oraz nie można przeprowadzać na nich rewizji osobistej.
Kontrolę przeprowadza się z reguły w obecności osoby reprezentującej pracodawcę, posiadającej odpowiednie umocowania do udzielania informacji.
Wskazanie osoby uprawnionej jest obowiązkiem pracodawcy, który działa na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Czego może żądać Inspektor Pracy?
Państwowa Inspekcja Pracy może sprawdzać przede wszystkim:
- akta osobowe pracowników i wszystkich osób współpracujących zwłaszcza aktualność szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy i przepisów RODO,
- regulaminy i wprowadzone procedury,
- instrukcje, dokumentację techniczną, rysunki, plany,
- dokumentację dotyczącą np. budowy czy przebudowy zakładu pracy,
- decyzje innych organów kontroli (np. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, urzędu skarbowego).
Jakie uprawnienia posiada Inspektor Pracy?
Inspektor Pracy ma prawo do:
- żądania od podmiotu kontrolowanego oraz od wszystkich pracowników lub osób, które są lub były zatrudnione, albo które wykonują lub wykonywały pracę na jego rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzana kontrolą,
- swobodnego wstępu na teren zakładu oraz do wszystkich jego obiektów,
- przeprowadzania oględzin stanowisk i miejsc pracy, maszyn i urządzeń oraz wszystkich pomieszczeń dostępnych dla pracowników, oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy,
- żądania okazania dokumentów dotyczących działania zakładu pracy, analiz, ocen, ekspertyz dotyczących budowy, przebudowy lub modernizacji,
- żądania przedłożenia akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,
- sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie zakładu pracy,
- wykonywania fotografii dla udokumentowania stanu faktycznego,
- przeprowadzenie bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ile trwa kontrola?
Czas trwania kontroli uzależniony jest od wielkości przedsiębiorcy i zgodnie z art. 55 Ustawy prawo przedsiębiorców standardowo czas trwania wszystkich kontroli w roku kalendarzowym może wynosić maksymalnie:
- mikroprzedsiębiorcy – 12 dni roboczych,
- mali przedsiębiorcy – 18 dni roboczych,
- średni przedsiębiorcy – 24 dni robocze,
- pozostali przedsiębiorcy – 24 dni robocze.
Czas ten jednak może ulec zmianie – wyjątki zapisane są w ustawie, np. gdy kontrola jest spowodowana zagrożeniem życia czy zdrowia (co może mieć miejsce, gdy w firmie nie są stosowane zasady bezpieczeństwa i higieny pracy).
Jakie mogą być konsekwencje kontroli PIP i kary ?
Wszystkie nieprawidłowości i uchybienia (np. nieterminowe wypłaty, nieprawidłowe typy umów, nieprzestrzegania czasu pracy itp.) zostają wskazane na dokumencie kończącym inspekcję – protokole. Zawiera on m.in. dane inspektora, opis stwierdzonych naruszeń, termin kontroli. Jeżeli nie ma żadnych uchybień, wystarczy notatka. Po ustaleniach inspektor wydaje również decyzję (ustną albo pisemną) lub wystąpienie.
Jeśli pracodawca nie zgadza się z ustaleniami, może wnieść zastrzeżenia do protokołu kontroli Państwowej Inspekcji Pracy w ciągu 7 dni od momentu przedstawienia protokołu.
Kary i konsekwencje za łamanie prawa i nieprawidłowości obejmują m.in.:
- mandat w wysokości 1000-2000 zł lub grzywnę 1000-30 000 zł,
- nakaz usunięcia uchybień w konkretnym terminie,
- nakaz wstrzymania prac lub działalności,
- nakaz wykonania badań i pomiarów,
- wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do winnych.