W związku z zieloną transformacją producenci wyrobów budowlanych muszą zmierzyć się ze zmianą sposobu podejścia do produktu i zmniejszeniem emisji w produkcji. Ma to również wpływ na ich konkurencyjność na rynku i postrzeganie marki przez coraz bardziej świadomych klientów. Dlatego coraz więcej producentów ma potrzebę deklarowania cech środowiskowych swoich wyrobów, a jedną z kluczowych metod jest deklaracja środowiskowa EPD. To wnioski z webinara zorganizowanego przez Związek Pracodawców Producentów Materiałów dla Budownictwa, którego gościem był ekspert w dziedzinie ocen środowiskowych produktów – prof. Michał Piasecki, z Instytutu Techniki Budowlanej.
Ważne trendy
Transformacja gospodarek związana z dekarbonizacją trwa. Wprawdzie proces ten przybiera różne tempo w zależności od regionu Europy, jednak jest on nieunikniony i wpłynie na głębokie zmiany w wielu sektorach. W Komisji Europejskiej trwają prace w kierunku uwzględniania formalnego wymagań środowiskowych przy ocenie wyrobów i budynków. Siłą napędową tych działań jest budownictwo komercyjne, gdzie coraz bardziej popularne są systemy oceny budynku, które wymagają pośrednio i bezpośrednio posiadania przez producentów ocen środowiskowych swoich wyrobów. Wzrasta również odpowiedzialność społeczna w sektorze budowlanym i coraz więcej producentów ma potrzebę deklarowania cech środowiskowych swoich wyrobów, zwłaszcza w zakresie wspierania zarządzania środowiskowego, konkurencyjności swoich wyrobów czy postrzegania marki. Innym ważnym trendem, zauważanym na razie głównie w Europie Zachodniej, jest wzrost zielonych zamówień publicznych – producent, który nie uwzględni zielonych wyrobów budowlanych nie może wziąć udziału w przetargu.
Czy możemy mówić o niemal zero węglowym budownictwie?
Jak twierdzi prof. Michał Piasecki z Instytutu Techniki Budowlanej – obecnie nie istnieją wyroby budowlane bez śladu węglowego. Średnia orientacyjna dla wyrobu budowlanego wynosi 0,7 kg dwutlenku węgla na kilogram wyrobu (najlepsze stale mają od 0,4 kg do 2,4 – 3 kg, tynki od 0,5 do 1,5 kg, szkło ok. 1 kg, cementy od 0,4 do 0,80 kg dwutlenku węgla na kilogram wyrobu).
Przejście na niemal zero węglowe budownictwo jest możliwie, ale jest to proces bardzo długotrwały i trudno powiedzieć czy jesteśmy na początku drogi. Każdy rodzaj produkcji wymaga swoistej mapy drogowej, co więcej – znaczącej lub całkowitej zmiany technologii produkcji, wyznaczenia poziomów kosztowo optymalnych dla różnych typów produkcji – dodaje prof. Michał Piasecki.
Kluczowe normy
Obecnie najważniejszą normą do oceny środowiskowej śladu węglowego jest norma PNEN ISO 14067:2018-10. W zakresie szerszej oceny, uwzględniającej więcej aspektów środowiskowych funkcjonuje norma PN-EN OSO 14025:2010, która umożliwia stworzenie deklaracji środowiskowej III typu. Natomiast kluczową normą przy ocenie wyrobów budowlanych jest norma PN-EN 15804+A1:2014+A2:2020, która umożliwia przeprowadzenie oceny środowiskowej wyrobów w cyklu życia, i stosujemy ją do przygotowywania deklaracji środowiskowych wyrobów budowlanych przez producenta. Powstała również liczna rzesza norm tzw. PCRs, dedykowanych poszczególnym wyrobom, jak np. norma
PN-EN 16908:2017-2 dt. cementu i wapnia.
Warto również podkreślić, że Komitet Techniczny CEN/TC 350 ds. zrównoważonego budownictwa (działający w ramach Polskiego Komitetu Normalizacyjnego) nie tylko znormalizował ocenę środowiskową budynków i wyrobów, lecz także ocenę socjalną, czyli komfortu użytkowania budynków (EN 16309), jak również podał metody oceny ekonomicznej w cyklu życia (EN 16627).
Deklaracja środowiskowa EPD – najważniejsze fakty
Komisja Europejska podejmuje działania, które mają doprowadzić do wzajemnego uznawania metod oceny parametrów środowiskowych wykorzystywanych w państwach członkowskich czyli deklaracji środowiskowych EPD. Trwa proces zmierzający do wdrożenia nowych wymagań środowiskowych oceny całego wyrobu i harmonizacji ocen środowiskowych wyrobów i budynków jednocześnie poprzez normalizację i poprzez dokumenty KE – wyjaśnia prof. Michał Piasecki.
Zgodnie z normą EN 15804 oraz ISO 14025 deklaracja środowiskowa III typu (EPD) dostarcza ilościowych informacji o oddziaływaniach środowiskowych wyrobów budowlanych w wybranych fazach jego cyklu życia. Jest to informacja, która odnosi się do jednostki wyrobu oraz jest zweryfikowana przez „stronę trzecią”. Celem deklaracji środowiskowej jest zapewnienie podstawy do oceny rozwiązań technologicznych i budynków w kontekście oceny środowiskowej oraz umożliwienie identyfikowanie tych, które powodują mniejszy wpływ na środowisko.
Na rynku europejskim istniej obecnie 7000 zweryfikowanych deklaracji środowiskowych. W Polsce wydano do tej pory 250 deklaracji, co daje nam ósmą pozycję na rynku.
Do czego potrzebna jest deklaracja środowiskowa?
Z założenia jest to element wspierający systemy zarządzania środowiskowego. Deklaracja wymagana jest coraz częściej w ramach tzw. zielonych zamówień publicznych, jako element dokumentacji przetargu. Ponadto zmienia się rynek i zmieniają się klienci, którzy coraz większą wagę przywiązują do rozwiązań ekologicznych, również w materiałach budowlanych. Część informacji może być użyta w etykietach środowiskowych (eco-labeling), a także przy projektowaniu budynków (BIM). Firmy wykorzystują deklaracje środowiskowe również do komunikacji o marce czy w raportach odpowiedzialności społecznej/zrównoważonego rozwoju (CSR). EPD jest również stosowana jako element ocen środowiskowych budynków. W wielu systemach posiadanie deklaracji środowiskowej podnosi wartość oceny budynku.
W 2011 roku jednostki wydające deklaracje środowiskowe zrzeszyły się w ramach ECO Platform i był to ważny krok w kierunku uniknięcia barier i wzajemnego uznawania. Firmy te wydały własne wytyczne dt. deklaracji środowiskowych i przeszły wzajemne audyty. Aktualnie ECO Platform zrzesza 18 podmiotów wydających deklaracje EPD, stowarzyszenia producentów europejskich (8), Green Building Councils oraz firmy konsultingowe LCA, BREEM, LEED (25).
Narzędzie, które będzie zyskiwało na popularności to opracowane przez Komisję Europejską narzędzie dla ocen zrównoważonego budownictwa o nazwie Level(s) (poziomy). Ma ono umożliwić uproszczoną ocenę budynków biurowych i mieszkalnych.
Jak podkreśla prof. Michał Piasecki, odnosząc się do aktualnych trendów – producenci wyrobów budowlanych muszą zmierzyć się z wyzwaniem dotyczącym komunikowania cech środowiskowych swoich wyrobów na rynku, ale też zmianą sposobu podejścia do produktu, zmniejszeniem emisji w produkcji. Postępująca normalizacja, dająca możliwość porównywania wyrobów na rynku, jak również wzrost świadomości rynku, pozwoli na ograniczenie zjawiska tzw. „Green washingu”. Jest szansa na to, że w przetargach będą liczyć się dokumenty stwierdzające faktyczny stan rzeczy dotyczący emisyjności wyrobów.
Ekspert zwraca również uwagę na to, że – potrzebny jest głos rozsądku w dekarbonizacji przemysłu, aby nie dochodziło do sytuacji, w której będziemy rezygnować z ważnych społecznie inwestycji, które będą zbyt kosztowne w realizacji.
Całe wystąpienie prof. Michała Piaseckiego dostępne jest na kanale Youtube w ramach webinarium “Ekonomiczne i środowiskowe aspekty produkcji wyrobów budowlanych” zorganizowanego 10 czerwca przez Związek Pracodawców Producentów Materiałów dla Budownictwa. Link: https://youtu.be/8WjCoXm9ikY