W listopadzie ubiegłego roku wstrzymane zostało przyjmowanie wniosków w programie „Czyste Powietrze”. Przerwa, mająca na celu wprowadzenie reform poprawiających efektywność i przejrzystość programu, trwała do końca marca. Niedawno minął pierwszy kwartał nowych zasad programu – ten okres podsumowali zarówno organizatorzy, jak i my.
NFOŚiGW o efektach zmian w programie „Czyste Powietrze”
14 lipca 2025 roku, w siedzibie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odbyło się śniadanie prasowe poświęcone nowej odsłonie programu „Czyste Powietrze”. Spotkanie miało na celu podsumowanie pierwszych trzech miesięcy jego funkcjonowania (po wprowadzeniu zmian obowiązujących od 31 marca 2025 roku).
Prezes zarządu NFOŚiGW, Dorota Zawadzka-Stępniak, podkreśliła, że nowa odsłona programu stawia na jakość i skuteczność wsparcia, a nie na ilość składanych wniosków. Program ma obecnie zabezpieczone finansowanie przekraczające 30 miliardów złotych, pochodzące z różnych źródeł, w tym Krajowego Planu Odbudowy oraz funduszy europejskich. W ramach Społecznego Funduszu Klimatycznego na „Czyste Powietrze” przeznaczono 13,35 mld zł.
W pierwszych trzech miesiącach działania nowego programu (stan na 10 lipca) złożono nieco ponad 14 tys. wniosków. Fundusz mówi o liczbie blisko 30 tys., natomiast liczone są w nich również wnioski w wersji roboczej, a także te które oczekują na uzupełnienie lub audyt. Dotychczas w nowej edycji programu podpisano 2,2 tys. umów z beneficjentami na łączną kwotę 100 mln zł.
W nowych zasadach programu wprowadzono obowiązek potwierdzenia standardu energetycznego budynku przed i po inwestycji, co ma zapewnić realną poprawę efektywności energetycznej i ograniczenie ubóstwa energetycznego. Wnioskodawcy muszą przedstawić audyt energetyczny oraz świadectwo charakterystyki energetycznej.
Od 31 marca program obsługują operatorzy, ich zadaniem jest kompleksowe wsparcie beneficjentów, szczególnie tych ubogich energetycznie oraz osób starszych. Współpraca z operatorem jest obowiązkowa w przypadku prefinansowania i najwyższego poziomu dofinansowania, a opcjonalna przy podwyższonym poziomie dofinansowania bez prefinansowania. Do tej pory popisano 1214 umów z gminami, które delegowały swojego lokalnego operatora.
Wobec 919 osób wydano decyzje o zwrocie dotacji, których łączna suma wynosi 35 mln złotych. Część z nich zrezygnowała z inwestycji, natomiast duża część tych decyzji związana jest z nadużyciami, typu remontowany lokal usługowy zamiast domu czy nie usunięcie starego źródła ciepła. Ponadto Fundusz zapowiedział wprowadzenie pakietu rozwiązań pomocy dla poszkodowanych beneficjentów.
Liczba wniosków znacząco spadła
Stanowisko Narodowego Funduszu na temat pierwszego kwartału nowej wersji programu „Czyste Powietrze” już znamy. W tym akapicie przedstawiamy twarde dane dotyczące ostatnich trzech miesięcy i zestawiamy je z analogicznym okresem w latach ubiegłych.
W pierwszych trzech miesiącach funkcjonowania nowej wersji programu (30 marca–31 czerwca) liczba wniosków złożonych wyniosła 11 160, co jest wynikiem ponad siedmiokrotnie gorszym niż w tym samym czasie w roku ubiegłym. Takie liczby wniosków w poprzedniej wersji programu generowane były w ciągu dwóch tygodni.
Rok temu w analogicznym okresie w programie „Czyste Powietrze” złożono 78 326 wnioski, ale ubiegły rok był generalnie rekordowy, pomimo 11 miesięcy funkcjonowania programu, więc warto porównać to do lat poprzednich. Dwa lata temu liczba złożonych wniosków wyniosła nieco ponad 54 tysiące, trzy lata temu – blisko 45 tys., natomiast 4 lata temu 43,5 tys.
Komentarz autora:
Najnowsze statystyki wyraźnie pokazują, że program znalazł się w zapaści. Metody zarządzania tym kryzysem przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zniechęcają do wzięcia udziału w dofinansowaniu.
Fundusz uwypukla liczbę 30 tysięcy złożonych wniosków, z czego większość to kopie robocze. Fakt, że wniosków jest siedmiokrotnie mniej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku, również został przedstawiony w sposób korzystny z punktu widzenia PR-u programu. Tymczasem, biorąc pod uwagę jego czasowe wyłączenie w listopadzie 2024 roku, należałoby oczekiwać skumulowanego popytu, obejmującego także cztery miesiące, w których program nie był dostępny. Wtedy porównanie wypadłoby jeszcze gorzej.
Celowo nie poruszyliśmy tematu wykonawców i nieskuteczności rozliczania się z podpisanych umów przez Wojewódzkie Fundusze. Do tego wkrótce wrócimy w osobnych publikacjach.