Myśląc o stolarce przeciwpożarowej, z pewnością w pierwszej chwili zobaczymy galerię handlową z mnóstwem ludzi. To przecież oczywiste, że dla ich bezpieczeństwa okna i drzwi muszą mieć odpowiednie właściwości.
Rzeczywiście w obiektach komercyjnych niezbędne są zabezpieczenia przed ogniem. Jednak strefy pożarowe są uwzględniane również w wielu innych budynkach. Zarówno dużych, mogących jednocześnie pomieścić wiele osób, jak też znacznie mniejszych. Od szpitali po hotele. Taka różnorodność powoduje, że nie jest konieczne ani możliwe ustalenie jednego standardu zabezpieczeń. Dlatego też stolarka jest wykonywana w różnych klasach odporności, ale też z różnych materiałów. Właściwie okien ani drzwi ppoż. nie konstruuje się tylko na bazie systemów profili z PCW. Tworzywo bowiem zdecydowanie nie nadaje się do takiego zastosowania, ze względu na bardzo małą odporność na wysoką temperaturę. Nawet drewno jest korzystniejsze, gdyż ramy wprawdzie się zwęglą, ale nie stopią. A przecież nawet metal z czasem ulegnie niszczącemu działaniu ognia.
Określenie „stolarka przeciwpożarowa” jest dość ogólne. W tych ramach mieszczą się przede wszystkim okna i drzwi o określonej wartości EI. W wielu jednak sytuacjach jest też wymagana odporność w klasie S. Co to oznacza? Otóż litera E to szczelność ogniowa, czyli zdolność przegrody (w naszym przypadku okna lub drzwi) do powstrzymywania naporu płomieni i gorących gazów przez określony w klasyfikacji czas wyrażony w minutach. Z kolei litera I to izolacyjność ogniowa. Pozostaje jeszcze dymoszczelność (klasa S), oznaczająca zdolność przegrody do ograniczenia przedostawania się dymów i gorących gazów pożarowych do przestrzeni chronionej budynku (np. klatki schodowej) przez szczeliny.
Tu uwaga. Mianem dymoszczelnej można określić stolarkę wyposażoną w listwy opadające lub stały próg metalowy. Obie cechy (dymoszczelność i ppoż.) nie zawsze występują razem, zwłaszcza w przypadku drzwi dymoszczelnych, które aby spełnić tę funkcję, muszą mieć odpowiednie uszczelnienie progu.
W oddzieleniach ppoż. najniższa odporność ogniowa oznacza niepoddawanie się działaniu niszczących czynników przez 15 minut; jest to klasa EI 15. Wyższe klasy, np. EI 60 czy EI 120, dają znacznie więcej czasu na ewakuację – odpowiednio godzinę lub dwie godziny.
Jeśli chodzi o wygląd, drzwi o podwyższonej ognioodporności nie różnią się od innych. Mogą więc być jedno- i dwuskrzydłowe rozwierane, otwierane zarówno na zewnątrz, jak i do wewnątrz. Zewnętrzne często wyposaża się w naświetla górne lub boczne. Z kolei okna przeciw przeciwpożarowe są często jedynie tzw. serwisowymi, nieprzeznaczonymi do codziennego użytkowania. Umieszcza się je na takiej wysokości, aby mogły pełnić funkcję okien wentylacyjnych. Są też wyposażane w napęd umożliwiający zdalną obsługę.
Niepalne aluminium
Do wykonywania drzwi i okien przeznaczone są oddzielne systemy, choć te zazwyczaj umożliwiają przygotowanie również innych konstrukcji; także stałych. Jeśli chodzi o ogólną budowę, to profile – izolowane i bez izolacji – są takie same jak w przypadku innych zastosowań. Tak zwanych zimnych jest zdecydowanie mniej. Natomiast ciepłe mają trzy komory, przy czym w środkowej umieszcza się wkłady termiczne. Najpopularniejszy jest poliamid wzmocniony włóknami szklanymi. W przypadku oczekiwanej wyższej ciepłochronności izolacja może znajdować się także w innych miejscach kształtownika.
W profilach, których zadaniem jest ochrona przed skutkami pożaru, najważniejszy jest jednak materiał niepalny. Umieszczany jest on w komorze środkowej (niezależnie od izolacji termicznej), ale też często jako przekładki między profilami. Stosuje się masy na bazie cementu, płyty gipsowe, gipsowo-kartonowe, silikatowo-cementowe lub zawierające glin (wodorotlenek glinu, glinokrzemiany).
Drzwi aluminiowe dostępne są w wielu kolorach oraz w kilku fakturach powierzchni. Gamę wykończeń poszerzają anody oraz okleiny.
Jak wskazuje Artur Dziubiński z Yawala:
Profile, które są wykorzystywane do tworzenia konstrukcji ppoż. muszą być grubsze niż standardowe. W ten sposób eliminowana jest konieczność dokręcania zewnętrznych wzmocnień. Profile tego typu muszą przenieść ciężar wypełnień. Jeśli dodatkowo mają spełniać klasę EI, muszą mieć miejsce na wkłady chłodzące oraz inne elementy, które pozwalają, aby profil wytrzymał degradację spowodowaną płomieniami i wysoką temperaturą.
Odporność stali
Stolarkę o podwyższonej odporności na ogień konstruuje się z giętych kształtowników z ocynkowanej blachy stalowej, czarnej lub nierdzewnej.
Wykonuje się z nich zarówno konstrukcję ramową skrzydła drzwiowego, jak i okiennego, oraz ościeżnice. W narożnikach elementy są zgrzewane lub skręcane. Kasety zamków są przymocowane do ramy poprzez zgrzewanie. Profile są kilkukomorowe i mogą zawierać wkłady termoizolacyjne. Jeśli chodzi o odporność na pożar, to wypełnia się je materiałem ogniochronnym.
Grubość ścianki zależy od przewidywanego stopnia odporności. W przypadku ościeżnic drzwiowych – przykładowo – może wynosić 1,5 mm dla klasy EI 30 oraz 1,8 mm w klasie EI 60.
Skrzydło może mieć budowę płytową, wówczas na ramie umieszcza się po obu stronach blachy, również stalowe ocynkowane, o grubości np. 0,8 mm. W środku znajduje się materiał niepalny, którym jest wełna mineralna. Chroni on przed skutkami ognia, a jednocześnie stanowi izolację termiczną i akustyczną. Takie drzwi mają różną grubość, a jest ona zależna m.in. od odporności ogniowej. W przypadku klasy wyższej może to być centymetr lub więcej.
Powierzchnię drzwi przeciwpożarowych na bazie konstrukcji stalowej wykańcza się lakierem proszkowym. Kolor jest właściwi dowolny, chociaż bazę stanowi zazwyczaj paleta RAL. Powłoka może być gładka i błyszcząca; tak wygląda wiele drzwi technicznych. Jednak może też być delikatnie nie- równa, w modnej barwie antracytu. Jeśli dodamy do tego eleganckie pochwyty i dekory, otrzymamy drzwi wejściowe, których nie powstydzi się żaden właściciel domu jednorodzinnego.
Możliwości drewna
Jak wspomnieliśmy, odporne na ogień drzwi buduje się również z drewna. Jest to przede wszystkim stolarka wewnętrzna o konstrukcji ramowej. Ramę wykonuje się z klejonej warstwowo kantówki, najczęściej z sosny lub dębu. Wytrzymałość na uszkodzenie podwyższają stalowe płaskowniki umieszczone pomiędzy warstwami drewna. Klejonka może też stanowić rdzeń wypełnienia, choć często znajduje się w tym miejscu trudnopalny materiał izolacyjny. Z zewnątrz może być obłożona obustronnie płytami HDF. Również do wykonania okien oprócz drewna stosuje się płytę wiórową, której odporność może wynosić EI 90.
Skrzydła drzwi ppoż. wykonuje się jako przylgowe. Poszycie robi się najczęściej z materiałów drewnopochodnych, takich jak płyty wiórowe czy MDF. Wykończenie zewnętrzne może stanowić fornir, laminat CPL, ale też okleina foliowa oraz powłoka malarska.
Przeciwpożarowe mogą być też okna drewniane – jedno- i dwuskrzydłowe, rozwierane, uchylne i uchylno-rozwierane, a także drzwi balkonowe rozwierane i uchylno-rozwierane.
Jeśli chodzi o odporność na warunki pożaru, to stolarka drewniana w większości oferuje klasę EI 30; dostępne są jednak również drzwi w klasie do EI 120.
Ujęte w ramy
Drzwi ppoż. mogą być wykonane jako płytowe, wypełnione nieprzeziernymi panelami. Wówczas w ich wnętrzu znajduje się niepalny materiał – zazwyczaj wełna mineralna. Inna jest natomiast budowa drzwi przeszklonych, gdyż wypełnienie ramy skrzydła stanowi szyba ogniochronna. Jest ona taka sama jak w oknach (także przeciwpożarowych) i taka sama zarówno w stolarce stalowej, jak i aluminiowej.
Ramy okien i drzwi wypełniają zatem ogniochronne zespolenia szybowe. Składają się z tafli, pomiędzy którymi znajduje się niepalny żel. Powyżej określonej temperatury i czasu kontaktu z ogniem żel matowieje, a szkło pęka.
Dostępne są dwie technologie, wykorzystywane do produkcji szkła przeciwpożarowego. W pierwszej stosuje się żel twardy, a jego warstwa znajdująca się między taflami szkła ma grubość do 5 cm. Pod wpływem wysokiej temperatury preparat nie tylko traci przezroczystość, ale też pęcznieje i twardnieje. W drugiej technologii żel jest miękki i stanowi jedną z warstw laminatu, składającego się również z foli PVB oraz tafli szkła. Podczas pożaru zawarta w nim woda studzi powierzchnię szyby. Grubość laminatu przekłada się na klasę odporności na ogień.
W oknach i drzwiach ppoż. montuje się uszczelki pęczniejące pod wpływem wysokiej temperatury. Dostępne są też maty ognioochronne, które służą m.in. do izolacji kieszeni zamka, zawiasów i innych okuć. Dodatkowo w drzwiach, od których wymagana jest dymoszczelność, w dolnej krawędzi znajdują się uszczelki samoopadające.
Okucia są standardowe, oczywiście z zastrzeżeniem, że muszą spełniać wymagania odpowiednich przepisów. Montuje się więc w drzwiach zamki antypaniczne czy przeciwwłamaniowe. Zamek może być np. zasuwkowo-zapadkowy, a w powszechnym użyciu są wkładki bębenkowe. Drzwi mogą być uzupełnione o samozamykacze. Skoro o przepisach mowa, to wypada wspomnieć o odpowiednich normach. Kwestie związane z odpornością stolarki na ogień reguluje m.in. PN-EN 16034:2014-11 Drzwi, bramy i otwieralne okna. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Właściwości dotyczące odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Dokument odnosi się do wszystkich wyrobów