Okna skandynawskie, czyli szwedzkie, norweskie, duńskie, a nawet islandzkie. Są to tradycyjne konstrukcje, które lepiej niż te otwierane do wnętrza pomieszczenia sprawdzają się w trudnym, wietrznym klimacie wybrzeży morskich.
Okna skandynawskie – sposoby otwierania
Otwierana na zewnątrz stolarka ma wiele zalet. Podczas silnego wiatru okna są dopychane do ram, a nie pchane w kierunku wnętrza. W ten sposób są naturalnie doszczelniane. Dzięki okuciom, które nie są masywne, ramy okienne mogą być dość wąskie. Jest kilka typów okien skandynawskich, jeśli chodzi o sposób otwierania.
Uchylne na zewnątrz – top swing z poziomą osią obrotu i zawiasami u góry ramy są jednymi z najpopularniejszych. Wśród nich są odchylne dołem i wychylne górą, a w obu przypadkach oś obrotu znajduje się w linii ościeżnicy. Są też skrzydła z przesuniętą osią obrotu, które otwiera się pod kątem do 90° lub 180°, co umożliwia umycie szyb po obu stronach. Okno można zablokować w dwóch pozycjach. Ma blokadę, najczęściej w postaci zamka zabezpieczającego skrzydło przed otwarciem, dzięki czemu jest to rozwiązanie bezpieczne dla dzieci. Side swing działa tak samo, ale ma pionową oś obrotu. To po prostu okno rozwierane na zewnątrz, w którym zawiasy przykręca się z boku skrzydła. Jest ono wyposażone w blokadę i można je zaryglować w dwóch pozycjach. W tym przypadku także jest wersja z przesuniętą osią obrotu. W ich ościeżnicy często montuje się nawiewniki.
Okucia stosowane w oknach skandynawskich
Okna skandynawskie generalnie wyposaża się w dwa rodzaje zawiasów: nożycowe i rolkowe. Pierwsze są przeznaczone do okien uchylnych, obrotowych w poziomie i pionie, ale też do niektórych rozwieranych. Drugie obsługują skrzydła uchylne i rozwierane. Zawiasy rolkowe proste przykręca się od zewnętrznej strony okna bezpośrednio do skrzydła i ościeżnicy. W narożnych jedna część pozostaje na skrzydle, natomiast druga stanowi część stalowego narożnika. Wszystkie elementy mogą być w kolorze stali, lakierowane – najczęściej na biało, a także mosiężne, w tym ozdobne. Zastrzeżenia, że okucia znajdujące się na zewnątrz łatwo jest sforsować podczas włamania, są już nieaktualne. Produkowane obecnie mają zabezpieczenia przed rozłączeniem. Zawiasy nożycowe też dostępne są w kilku wersjach. W zależności od funkcji montuje się je do górnego bądź dolnego ramiaka ościeżnicy i skrzydła, ale też do pionowych profili ram.
W tradycyjnych wersjach okuć otwieranie i zamykanie okna jest możliwe dzięki zestawowi elementów. Uchwyt przykręca się do ościeżnicy wkrętem do drewna z pętelką lub za pomocą tzw. konsoli. Gdy skrzydło zostaje zamknięte, uchwyt zaczepia się o mocowanie przytwierdzone do ramy skrzydła. W małych oknach wystarczy po jednym takim zestawie z każdej strony, natomiast w większych i wyższych są zazwyczaj po dwa. Obecnie często stosuje się klamki okienne zamykane na kluczyk lub pokrętło, które mają inny kształt niż ten, do którego jesteśmy przyzwyczajeni. Pochwyt jest odpowiednio wygięty, aby podczas otwierania nie kolidował z ościeżnicą.
Rozwórka o standardowej długości 23 cm, pełniąca funkcję blokady otwarcia, utrzymuje okno skandynawskie w pozycji otwartej. Przekręcenie klamki aktywuje rozwórkę, gdy okno jest otwarte, zabezpieczając je przed zamknięciem. Włączona blokada pozwala otworzyć okno tylko do kąta 90°. Zabezpieczenie przed pełnym otwarciem okna stanowi także zaczep w postaci pręta lub rurki zamontowanych przegubowo do ramy skrzydła i opieranych o hak przymocowany do ościeżnicy. Najczęściej w tym przypadku są dwa stopnie otwarcia.
Charakterystycznym okuciem skandynawskim jest hak sztormowy. Wykonany ze stali sztywny łącznik z oczkiem stanowi zabezpieczenie przed otworzeniem okna przez wichurę. Także ten zestaw składa się z dwóch części. Hak przykręca się do ramy skrzydła okiennego. Natomiast na ościeżnicy znajduje się konsola ze szpikulcem. Dzięki takiej konstrukcji zamknięte zabezpieczenie nie ma prawa się rozłączyć.
Tradycyjnie, a jednak nowocześnie
Obecnie okucia oferują coraz więcej możliwości. Przykładowo są okna ze skrzydłami wychylnymi, które można obrócić tak, że u dołu pozostaje swego rodzaju lufcik umożliwiający intensywne wietrzenie pomieszczenia. W celu jego zamknięcia skrzydło należy odwrócić z powrotem. Jest to możliwe dzięki dwóm nożycom, które przymocowuje się jednym końcem na stałe do poziomej krawędzi skrzydła. Druga zaś podczas ruchu przesuwa się w prowadnicy przymocowanej do ościeżnicy.
Współczesne okucia z klamką mają budowę całkowicie odmienną od tradycyjnych. Po stronie klamki znajduje się zasuwnica z rolkami ryglującymi, łącząca się z narożnikami lub ryglami krawędziowymi. Okucia są wyposażane w zasuwnice z grzybkami, a także np. z dodatkowymi ryglami pionowymi oraz dodatkowym ryglowaniem hakowym. W okuciach o podwyższonej odporności na włamanie stosuje się znane nam przeciwbieżne zamknięcia środkowe. Rolki ryglujące zakotwiczają się z obu stron zaczepu podczas ruchu klamki.
Zwolennicy tradycji mogą z kolei skorzystać z następującego rozwiązania. Od strony zewnętrznej do ramy mocuje się zawiasy narożne. Pełnią one jednak jedynie funkcję dekoracyjną. Za otwieranie okna odpowiadają ukryte zawiasy nożycowe w wersji przeciwwłamaniowej.